N690 çelik Bohler tarafından üretilen Avusturya meşeiili bir çeliktir. VG10 çeliğinin modifiye edilmiş şeklidir. Paslanmaz çelikler içerisinde kendi sınıfının en iyisidir. Namlu dayanımı, tokluk, paslanma direnci gibi ana konularda performansı kesinlikle yeterli seviyelerdedir.
Böhler N690 çelik belki de yeni nesil çelikler arasında en popüler olanı ve muhtemelen bıçak sektöründe artan bir kullanım oranına sahip.Böhler N690 çelik ESR teknolojisi ile üretilen paslanmaz bir çeliktir,Bu üretim teknolojisi N690 çeliği toz metaller ile kıyas edilir hale getirmektedir,
Peki, VG-10 ile kıyaslarsak?
Böhler N690 Çeliğin Artıları Eksileri Nelerdir?
Özelinde Böhler N690 çeliği bıçak çeliği olarak değerlendirmek ve doğru bir fikir sahibi olabilmek için için 5 ana maddeye ayırmalı ve bu şekilde incelemeliyiz.
Ağız Dayanımı: N690 çelik ağız dayanımı konusunda sınıfının en iyisidir. Ulaşabildiği yüksek sertlik değerini uygun bir imalat reçetesi ile birleştirdiğinizde mükemmele sonuçlara ulaşabilirsiniz.
Paslanma(Korozyon) Direnci: Sahip olduğu %17,3 krom(Cr) oranı ile çok yüksek paslanma direncine sahiptir. Bu krom oranı ile her türlü şartta ve her türlü bıçak üretiminde rahatlıkla kullanmak mümkündür.
Aşınma Direnci: N690 çelik nerdeyse toz metalürjik çelikler kadar iyidir, zengin bileşenleri ve ESR üretim teknolojisi ile muazzam aşınma direnci sunar.
Keskinlik: N690 çelik başarılı bir keskinlik kapasitesi sunar ve bilemesi çok zor olmamak ile birlikte kaliteli masatlar ve bileme taşları ile bilenebilir.
Tokluk: N690 çelik gayet iyi bir tokluğa sahiptir. Sahip olduğu bu tokluk seviyesi aşınma direnci ve ağız dayanımında çok etkilidir.
Böhler N690 Çelikten hangi bıçaklar yapılmalı yapılmamalıdır?
Böhler N690 çelik çoğu konuda oldukça iyi değerlere sahiptir, bu sebeple kesinlikle Böhler N690 ‘ın bıçak için çok iyi bir tercih olduğunu söyleyebiliriz.
Şef ve av bıçaklarında kullanılacak bıçaklar için öncelikli tercihtir, bu 2 sınıf için istinasız fiyat/performans çeliğidir. Bu sınıflar dışında ağır hizmetten tutun bushcraft bıçaklara kadar tüm bıçak sınıflarına uygundur ve çok iyi performans sunar.
Asidik ortamlarda tuzlu suda oksitlenebildiği gözlemlenmiştir,
50cm ve üzeri büyük bıçakların üretiminden kaçınmalıyız. Büyük bıçak demek beraberinde büyük gerilimler demektir,Büyük bıçaklar için her zaman bölgesel sertleştirme yapabileceğiniz, karbon çeliklerini seçİlmesi daha yerinde olacaktır,
Bileşenleri
C (Karbon): %1.08 – Aşınma direncinini artırıp çeliğe sertlik kazandırır, Yüksek miktarda karbonun eksisi çeliğe kırılganlık getirir,.
Cr (Krom): %17.3 – Aşınma direnci ağız dayanımını için önemlidir. Aynı zamanda paslanma direncimizi belirleyen çok önemli bir etkendir. Bir çeliğin paslanmaz olabilmesi için Krom oranı minimum %13 olmalıdır.
Mo (Molibden): %1.1 – Çeliğin işlenmesini kolaylaştırır, ve gücünü arttırır.
Mn (Manganez): %0.4 – Sertliği ve kırılganlığı belirler. İdeal oranda olmadığı takdirde çeliğe zarar verebilir,
Si (Silikon): %0.4 – Güce etki eder, arttırır.
V (Vanadyum): %0.1 – Aşınma direnci için çok faydalı olmakla birlikte çeliğin sertleşmesinde çok büyük bir etkendir.
Co (Kobalt): %1.5 – Diğer bileşenlerin etkilerini arttırır.
Böhler N690 İçin Doğru Sertlik Değerleri Ne Olmalı
Böhler N690 çelik iyi bir ısıl işlem ilse 62Hrc sertliğe ulaşabilir. Meneviş yapıldıktan sonra sertlik değeri bir miktar düşecektir. Uygulanacak meneviş reçetesi ile kullanabileceğimiz sertlik değerleri 40-60Hrc arasındadır.
Sertlik tek başina N690 çelik için geçerli bir referans değildir. N690 çelik tokluk oranı yüksek bir çelik olsa dahi 60Hrc sınırın aşılması sıkıntılar doğurabilir. Özellikle ağır hizmete yönelik bıçaklarda fazla sertlik yarardan çok zarar getirir,.59Hrc sınırını geçmemek daha uzun ömürlü bir kullanım sunduğu gibi bilemeside daha kolay olacaktır.
Böhler N690 Üretiminde Nelere Dikkat Etmelidir?
İster kullanıcı olarak ister üretici olarak isterseniz satıcı olarak bıçak ile alakadar iseniz N690 çeliğin işlenmesi hakkında muhakkak fikir sahibi olmak zorundasınız. N690 çeliğin iyi bir bıçağa dönüşmesi için gerekli reçete ile işlenmesi gerekir. Çeliğin uygun şekillendirmesi ve talaş kaldırma reçetesine riayet N690 çeliği başarıya taşır,
N690 çeliğin taktim şekli 2000mm uzunluğunda ve 1000mm genişliğinde pek çok farklı kalınlık ile üretilir. Plakaların üzerinde çeliği dış etkilerden koruyacak siyah pütürlü bir yüzey vardır. Bu kaplamadan dolayı 4mm olarak satın aldığınız bir çelik genelde 4.2mm gelir ve N690 çeliğin diğer çeliklerden ayrışmasını yardımcı olur.
Şekil Vermede Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar
N690 çelik fabrika çıkışı gayet yumuşaktır ve kolaylıkla işlenebilir. Başarılı ısıl işlem ile çelik üstün vasıflara ulaşır. n690 Çeliğinizi işlemek için eğe, bant zımpara ve diğer aşındırıcı el aletlerinin ve makinelerin yanı sıra cnc, lazer, su jeti gibi makineleri kullanabilirsiniz.
Bıçak yapmak için N690 çeliği dövemezsiniz, dövmemeniz gerekir, Çeliği dövmek bıçağa artı değer katan bir işlem değildir, yanlızca bir şekillendirme yöntemidir. Aşındırma yönteminin çok zor ve maliyetli olduğu büyük parçalarda sıcak dövme sanayide tercih edilir ve işlemin tamamlanması, çeliğin mikro yapısının düzenlenmesi için pek çok zor aşama gerekir.
N690 çelikten yaptığımız bıçaklar göreceli olarak oldukça küçük iş parçaları.Genelde kullandığımız çelik kalınlıkları genelde 4mm dir . Bu kalınlıkta bir N690 çeliği dövmek gereksizdir ve yapısını bozmaktadır. Bu kadar geniş ürün yelpazesi varken N690 çeliği dövmek mantıksızdır,
Isıl İşlem
N690 çeliğin ısıl işlemine dikkat etmeniz gerekir. Sertleştirme sırasında dalgalanmayan ısı ortamı ve oksijensiz ortam gerekmektedir.Aksi durumlar çeliğiniz için başarısız bir ısıl işleme sebep olur, paslanmazlık özelliğini kaybedebilir sertleşmeme olabilir, bu olumsuzluklar hatalı ısıl işlem sonucudur. Doğru ısıl işlem için vakumlu bir fırın en idealidir.
Fakat doğru izolasyon ile ısı sabitliği sunabilen elektrikli fırınlar ile de ısıl işlem yapmak mümkündür, Ama tecrübe elzemdir. Unutmayın, ısıl işlem bir bütündür ve demlenme süresinden soğutma kısmına kadar çeliğiniz kesinlikle oksijen ile temas etmemelidir.
Başarılı bir ısıl işlem için izlemeniz reçetemiz nasıl olmalı?
Gerilim Giderme
Bıçağınızın üretim aşamasında üzerinde biriken sitresi yok etmek için uygulanması önerilmelidir,
Bıçağınızı fırında 800 C°-850 C° ‘ye kadar 30 dakika ısıtın ve fırın içinde oda sıcaklığına düşmesini bekleyin. Ortaya çıkacak mikro yapı gayet stabil olacaktır.
Sertleştirme
N690 çelik için sertleştirme ısı aralığı 1030 C°–1080 C° arasındadır. Belirlenecek ısı değeri çeliğin kütleisine istenen sertliğe göre belirlenmektedir. Tecrübelerimize göre 1060 C° doğru bir tercih olacaktır.
Sertleştirme Isısı: 65OC 15DK
830C 15DK
1060C 15DK
Soğutma
Su verme olarak anılan bu işlem demirin çelik haline dönüşme evresidir.Bu aşamada çelik son derece kırılgandır,
Yağ ile soğutma
Eğer bıçağınız 4mm üzeri ise uygun ısıl işlem yapı ile sertleştirmek mümkün. Eğer bu yöntemi seçecekseniz uygun ısıl işlem yağını seçtiğinizden ve yağ sıcaklığının 90 C° - 140 C° arasında olmasına dikkat edin, çeliğin yağa girişi çok hızlı olmalı ve tamamen soğuyana kadar bıçak yağ içerisinde hareket halinde olmalıdır. Bu işlem esnasında bıçağın oksijen ile kesinlikle temas etmemesi çok önemlidir.
Basınçlı hava ile soğutma
Elektrikli fırın ve paslanmaz folyo ile oksijen ile teması önlenip yapılmalıdır, Fırından çıkarılan bıçak 2 alüminyum plaka arasına sıkıştırılır, 2 plaka arasında kalan boşluktan ağız kısmından başlayarak tüm bölgeler hızlı ve eşit bir şekilde tamamen soğutulmalıdır.Bunun için en az 5barlık bir basınç gerekmektedir,
Meneviş
Yukarıda anlatılan reçeteye uyarsanız 60-61 HRC sertliğe ulaşabilirsiniz, Bıçağınız ısıl işlemim getirdiği sitres ile çok kırılgandır. Bu kırılganlığı gidermek için uygulayacağımız işlemin adını meneviştir ve yapılması elzemdir,
Meneviş ısı aralığı: 150 C°- 300 C° , arasında istenilen sertliğe göre 1saat x2 tekrar olarak yapılmalıdır,